Takie zaś jest świadectwo Jana, gdy żydzi z Jerozolimy posłali do niego kapłanów i lewitów z zapytaniem: Kim ty jesteś? Wyznał on, nie zaprzeczając: Ja nie jestem Chrystusem. Zapytali go zatem: Co więc? Czy jesteś Eliaszem? On na to: Nie jestem. Czy jesteś tym Prorokiem? Odpowiedział: Nie. Wtedy zapytali: Kim jesteś? Powiedz, abyśmy dali odpowiedź tym, którzy nas posłali. Co twierdzisz sam o sobie? A On: Ja jestem głosem wołającego na pustkowiu: Prostujcie drogę Pana – jak powiedział prorok Izajasz. Wysłannicy zaś byli spośród faryzeuszów. Stąd zadali mu takie pytanie: Dlaczego zatem chrzcisz, skoro nie jesteś Mesjaszem ani Eliaszem, ani tym Prorokiem? Jan w odpowiedzi stwierdził: Ja chrzczę w wodzie, lecz pośród was stoi Ten, którego wy nie znacie; Ten, który idzie za mną i któremu nie jestem godny rozwiązać rzemyka u sandała. Wydarzyło się to w Betanii za Jordanem, gdzie Jan przebywał i chrzcił. (J 1,19-28)
Kontynuuję pustelniczą lekturę tekstów około synodalnych. Część z nich (i to ta większa) wywołuje we mnie duże emocje, bo zderza się z (obecną!) rzeczywistością życia kościelnego, i to na różnych, wręcz skrajnych polach.
Zamęt wszechstronny
Za reguły uciekam od tzw. “bieżączki”. Zawsze wydaje mi się, że trzeba złapać pewien dystans do newsów, wydarzeń, opinii i wypowiedzi. Często bowiem jesteśmy w róznych kwestiach niedoinformowani, lub wręcz manipulowani. Jednak pewne sprzeczności, czy ślepe uliczki, w jakie wpadają poszczególne strony (mówiąc umownie) katolickiego sporu, każą się zatrzymać i wyciągać wnioski. Czytam przecież (w tekstach watykańskich, synodalnych ale także w tym co pisze środowisko lewicy katolickie) o tym jak ważne jest wsłuchiwanie się w innych, szczególnie w tych, którzy są marginalizowani. A potem konfrontuje to z rzeczywistością „za oknem” i obserwuje jak liberalni piewcy dialogu i obrońcy wolności słowa atakują o. Tadeusza Rydzyka (nie, nie jestem gorliwym słuchaczem Radia Maryja) za jego wypowiedź o bp. Napierale. Może gdyby o. Tadeusz był członkiem modnego kolektywu LGBT, to mógłby mówić wszystko, co tylko by mu się zamarzyło, ale niestety ma pecha, bo nosi sutannę…
A z drugiej strony? Tzw. katolickie centrum, lub wręcz prawa strona (używam tego określenia bardzo umownie) podkreśla wprawdzie kryzys (powołań, frekwencji, moralności) ale przy każdym powiewie (Ducha) robi wszystko co można, aby zamknąć ów Boży wiatr do słoika i zawekować. Nawet broniąc Tradycji przez duże T, można poprzestać na bałwochwalczym stosunku do Instytucji, struktur, czy też pewnych stereotypów, na przykład związanych z wizją kapłaństwa.
Jakich stereotypów? Zanim odniosę się do fragmentów syntez synodalnych (tym razem o młodzieży) to podam dwa mentalne schematy, które wciąż pokutują w mentalności hierarchów i niemałej części laikatu. Mam wystarczająco dużo zrozumienia dla genezy owych zjawisk, a zwłaszcza dla ludzi powielających owe stereotypy, więc nikogo nie chce tu potępiać. Po kilkunastu latach kapłaństwa wystarczająco dobrze wiem, jak to się dzieje, że pełen ideałów młodzieniec opuszczający mury seminarium, przybiera postać działacza, “fajnego księdza” (jest taki profil na Fb…, ten, kto to wymyślił chyba niewiele rozumie z teologii kapłaństwa, a wystarczyłoby do Katechizmu zajrzeć), czy biurokraty. Modele te jednak trzeba zdemaskować i nazwać. Na tym przykładzie widać, jak dobre skądinąd ide przepoczwarzyły się w potworki zabijające duszę i wierność Ewangelii. Jeśli nie pozbędziemy się mentalności, która przedkłada takie wzorce kapłaństwa, nad świętość – stracimy umiejętność obronienia się przed ideologiami i bezbożnictwem. Wzorce te bowiem często generują zło, któremu nie potrafimy się przeciwstawić. Ale po kolei.
Kapłan – działacz
Pierwszy z modeli kapłaństwa, przez lata dominujący w świadomości polskiego Kościoła, to typ kapłana-działacza, zanurzonego po uszy w „robienie czegoś” – budynku kościelnego, plebanii, zaplecza gospodarczego (to są wartości miłe uchu kościelnej „prawicy”) albo przytułku, sierocińca, przedszkola, szkoły, jadłodajni czy Centrum Pomocy Ukrainie (to zaś są aktywności, w których ma upodobanie kościelna „lewica”). Do dziś wielu (hierarchom ale także świeckim, a zwłaszcza publicystom) imponuje tego typu sprawczość, moc kreacji wymiernych bytów materialnych lub charytatywnych. Miernikiem wartości kapłana jest tu odpowiedź na pytanie: “Ile i co zrobił?”. Czy to znaczy, że nie przestrzegano duchownych przed pokusą „aktywizmu”? Oczywiście, że tak. Sam to pamiętam z dni skupienia i konferencji seminaryjnych ojców duchownych. Ale to były tylko przestrogi werbalne – prawdziwy zachwyt zapalał się w kapłańskich, proboszczowskich, czy wręcz biskupich oczach, gdy mowa była o księżach budowniczych, działaczach, społecznikach… Słuchając przestróg przed nadmiernym aktywizmem i jednocześnie obserwując autentyczną fascynację „sprawczoscią” przeciętny kleryk wiedział w którą stronę opłaca mu się podążać…
Jednak czas „sprawczości” mija i minąć musi. Za chwilę stanie się ona balastem dla wszystkich. Dla księży – bo żeby coś zrobić, trzeba będzie stać się prawnikiem czy finansistą, inaczej będzie niemożliwością przebrnięcie przez tony dokumentów; a do tego jeszcze będą potrzebne trzeba stalowe nerwy, by umieć użerać się z wszechwładną Rada Ekonomiczną (owe Rady – Ekonomiczna, Duszpasterska i licho wie jeszcze jaka, to odpowiedź kościelnych demokratów, którzy upatrują w dopuszczeniu świeckich do jak największej liczby funkcji ratunku dla Kościoła; już widzę ten chaos emocjonalny, kompetencyjny i finansowy na przeciętnej parafii…). Zapewne znajdą się i tacy, co nie będą mogli żyć bez balansowania na granicy prawa, zwyczaju i szemranych interesów – oczywiście w dobrej wierze – licząc przy tym na względy u kurialnej i biskupiej góry. Ta jednak, idąc po linii najmniejszego ryzyka (jak to najczęściej bywa…), oraz bojąc się pomruków Watykanu zapatrzonego w wizję Kościoła ubogiego dla ubogich, będzie zmuszona bądź mocno ukrywać swe sprawcze fascynacje, bądź ukręcać łeb tego typu formom duszpasterskiego bytowania. Każda budowa, remont, inwestycja będzie od razu kwestionowana.
Swoją drogą, jaka szkoda, że nikt nie popełnił porządnego dziennikarskiego śledztwa o interesach robionych przez dawnych sbeków z hierarchami… ale nie, nie takimi w randze proboszcza, ale wyższymi… Ile parafii na tym straciło? Ile gruntów, budynków, własności zostało oddanych za bezcen? Ilu kurialistów nagle uwierzyło w “Kościół ubogi”, twierdząc że te czy inne gospodarstwa i grunty rolne nie są do niczego Kościołowi potrzebne… A ponoć własność to wolność… Dziś owe instytucje nie mają ani własności, ani wolności, lękają się natomiast zawartości przepastnych szaf rozmaitej maści pułkowników, albo własnych kolegów po fachu.
Zniknie więc “ksiądz – budowniczy”, który zjadł zęby na kościelnej inwestycji, zmarnował zdrowie, lub wpadł przez to w alkoholizm, depresję, bądź odreagowywał w łamaniu celibatu. A góra wciąż naciskała na wyniki… Oceniałą tę kapłańską “sprawczość”… Pompowałą ambicje, mamiąc godnościami i stawiając na piedestał… Wielu umiało to przetrwać i ocalić swoje dusze, nawet dochodząc do (widzialnej dla innych) świętości, ale było i wielu takich, którym ten model życia, życie zniszczył. Albo to fizyczne, albo – i to pewnie jest częstsze – moralne i duchowe. Interesy, interesiki, kombinacje, a to wszystko okraszone hojnymi “ofiarami” dla urzędników kurialnych, na fundusz kapłański, na utrzymanie (emeryturę) Ekscelencji lub Eminencji, na Dom Księży Emerytów, na Seminarium, wyposażenie wnętrza schowka na szczotki, czy na co tylko kto wskaże, że potrzeba. W końcu Bóg kazał się dzielić! I takiego, “chętnie-dzielącego-się” proboszcza nikt nie będzie pytał o duszę! Ba, wszak zapytanie kapłana o stan jego duszy nieśmiertelnej jest niczym puszczenie bąka na przyjęciu u ambasadora! Nie tylko, że nie wypada, ale wręcz dyskwalifikuje…
Iluż było takich, którzy, dumni ze swej “sprawczości” i aktywności, przeżywali mroki duchowej niepewności, rozpaczy i poczucia bezsensu. Czuli, że Bóg się od nich oddalił, ale nie umieli zrozumieć czemu. Przecież robili tak dużo… Przecież biskup był zadowolony… Przecież mieli pozycję i wpływy… I dopiero, gdy miłosierny Pan dopuścił na taką biedną kapłańską duszę cierpienie, chorobę ograniczającą możliwości, perspektywę końca, o, to wtedy nagle budziła się świadomość Ewangelii, budził się skowyt i wycie wilka złapanego w potrzask. Nierzadko i wraz z nią budziła się prawdziwa świętość, oraz świadomość, że większość rzeczy uczynionych w “woli mocy”, była najzwyczajniej w świecie niepotrzebna. Następca takiego proboszcza rychło przerabiał budynek kościelny na swoją modłę, zamalowywał niepotrzebne ozdóbki na ścianach świątyni, ewentualnie wnętrze kościoła zaczynało świecić pustkami. Wielkie domy parafialne zamieniano na salony fitness lub wynajmowano szkołom (w najlepszym wypadku), ogromne wspólnoty znikały, budynki kościelne posprzedawano (żeby było bardziej ubogo), prałackie fatałaszki zeżarły mole, a wpływy hojnie obdarzonych kurialistów i hierarchów odeszły do lamusa.
Myśląc o tym jeszcze bardziej dostrzegam – może to efekt przebywania na pustelni – ogromną potrzebę modlitwy za dusze duchownych konających oraz przebywających w czyśćcu… A skoro jakoś czytasz te słowa, kimkolwiek jesteś, to dziś, proszę, pomódl się zarówno za tymi, co tej nocy odejdą, ale może się strasznie przy tym męczą, zwłaszcza duchowo, jak za tych, którzy zdają sprawę przed Obliczem Bożym ze swego życia.
Aktywista młodzieżowy
Obumrze też wizja kapłana „działacza młodzieżowego”, czy „duszpasterza młodych”.
Wobec restrykcyjnych wytycznych związanych z przebywaniem z młodzieżą. Wobec atmosfery podejrzliwości związanej z życiem wspólnot i grup kościelnych mocno angażujących młodzież (pomału zaczyna się rozkręcać ten rodzaj publicystyki katolickiej, który będzie tropił “sekciarstwo” w wielu – nawet oficjalnych – ruchach i wspólnotach, czego przykładem jest seria artykułów dotycząca Wojowników Maryi). Wobec wypalenia kolejnych pokoleń młodych księży nie otrzymujących wsparcia od swych biskupów (proszę zapytać przeciętnego księdza jak rozumie to pojęcie… i nie słuchać co powie, ale popatrzeć mu prosto w oczy, wszak gdzieniegdzie panuje hasło „jesteśmy z wami, radźcie sobie sami”). Wobec tego wszystkiego straceniec chcący naprawdę (nie chodzi mi o “zabawiaczy” wszelkiej maści i promotorów duszpasterskiej “fajności” rodem z Tik-Toka) ratować dusze młodych będzie traktowany jak jeden wielki problem, zarówno przez swoich kolegów, jak i hierarchów, o rodzinach owej młodzieży nie wspominając.
Historia kard. Pella angażującego się w walkę o oczyszczenie Kościoła w Australii do tego stopnia, że – nadepnąwszy na odcisk określonym lobby – sam wylądował na ponad rok w więzieniu za czyny, których nie popełnił (a takich hierarchów zapewne jest więcej) uczy, żeby się w nic zbytnio na angażować, ani w walkę z grzechogennymi grupami, ani w ratowanie „trudnej” młodzieży. Zawsze bowiem komuś będzie to nie w smak. Często może nawet się okazać, że ratując młodych jednocześnie rozwścieczy się jakieś tęczowe lobby, które lubi mieć przyczółek na kurialnych salonach.
Kres epoki potrydenckiej
Jesteśmy naprawdę w epoce przejściowej. Na naszych oczach obumiera pewna wizja, czy nawet etos kapłaństwa. Jedni ją uśmiercają świadomie, starając się obrzydzić obraz osób duchownych (może być to reakcja wynikająca ze zgorszenia, które zniekształca obraz kapłaństwa, ale jeśli tak, to rozwiązanie nie tkwi w deprecjonowaniu kapłaństwa w ogóle) inni przykładają się do destrukcji własnymi grzechami i słabościami, a inni upartym przekonaniem, że to, co obserwujemy dookoła, to tylko przejściowe trudności. Tak, ci ostatni stanowią swoiste kuriozum… Mówią: Przecież Pan Jezus obiecał nam, „bramy piekielne nie przemogą” Kościoła! Owszem, obiecał, ale nic nie mówił wtedy o tym ilu nas, wierzących w Niego będzie, oraz w ilu miejscach na świecie będzie Go można dotknąć w sakramentach.
Oczywiście, każdy ma swój udział w obumieraniu księżowskiego etosu. Każdy jest słaby i grzeszny, mam tego olbrzymią świadomość patrząc na własne życie, moje wybory, drastyczne upadki i niewierności. Dlatego też jestem tu, gdzie jestem – bo nie chcę utknąć w martwym punkcie totalnej depresji i wypalenia, ani w pretensjach do całego świata. Chcę szukać woli Chrystusa, i uciec od wszystkiego, co będzie miało choćby cień “dobra pozornego”.
Jedno wydaje się być dla mnie pewne – coś się kończy. Schemat funkcjonowania kapłańskiego oparty o zaklęty krąg katechezy szkolnej, kancelarii parafialnej, “usług” sakramentalnych i – na koniec, na resztce sił – jakieś grupeńki przyparafialnej, dającej namiastkę autentyzmu lub życia duchowego, odchodzi do lamusa. Dlatego jestem w stanie, z bólem i żalem, zgodzić się, ze zdaniem, w myśl którego model potrydencki w Kościele się skończył i już nie działa. Pewnie teza ta wymagałaby większej precyzji i dookreślenia, gdyż brzmi podejrzanie podobnie do tez głoszonych przez środowiska skupione wokół kościelnej lewicy (vide: książka Tomasza Terlikowskiego “Koniec Kościoła, jaki znacie”), ale uwiąd praktyki naszego uczniostwa i apostolstwa jest dla mnie definitywny.
Do czego więc wracać? Jaki jest punkt odniesienia?
Dekadencja katolickiej odwagi
Wypada zgodzić się w tym miejscu z red. Zbigniewem Nosowskim, który na konferencji poświęconej Soborowi Watykańskiemu II, jaka miała miejsce w październiku tego roku w Toruniu, powiedział, że kryzysu Kościoła nie rozwiąże ani niemiecka Droga Synodalna, ani Franciszkowy Synod o Synodalności. Nie da się bowiem – argumentował – uczynić odpowiednio głębokich zmian strukturalnych, nie mając do tego narzędzi, ani nie da się sprawić, aby każdy poczuł się usłyszany.
Co nam więc pozostaje? Czy tylko wyśpiewać tren na cześć przemijającej postaci życia kościelnego i katolickiego imaginarium?
Może i potrzeba takiego współczesnego Jana Kochanowskiego, zdolnego odnaleźć w sobie odpowiednią siłę i moc, by oddać ból rodzący się na widok obecnego uwiądu. Póki co – Kochanowskiego nie widać, słychać jeno jak zlatują się (głównie medialne) sępy żerujące na co smakowitszych (dla nich) kąskach z bezwładnego ciała, lub (głównie duchowni) ślepcy sądzący, że to chwilowe osłabienie, zwykła choroba tylko, że jak znajdzie się wodę z cudownego źródełka, co to za górami i za lasami, to kochana Ecclesiae nasza ocknie się i dopiero pokaże wszystkim, że hej…
Kto dziś ma odwagę piętnować wypowiadane swobodnie bzdury balansujące na krawędzi doktryny? Kto jasno nazwie poszczególne środowiska i jednostki rozmiękczające swą działalnością katolicką wrażliwość? Gdzie są katolickie think-thanki, laboratoria budujące więzi z prawie już zapomnianym Kościołem minionych wieków – Kościołem św. Maksymiliana, Św. Józefa Sebastiana Pelczara, czy o. Jacka Woronieckiego OP? Co nas paraliżuje? Obawa przed procesami? One i tak będą, więc może czas chwytać się tego oręża, bo przeciwnicy nas w tym ubiegają.
Gdzie świeccy reagujący jak poważni, dorośli ludzie na epitety, którymi są obrzucani przez postępowych publicystów? Aż się dziwię, że nikt z Wojowników Maryi nie pozwał red. Terlikowskiego za nazywanie ich sekciarzami. Każdy ma przecież prawo do obrony swojego dobrego imienia, zwłaszcza wobec stygmatyzacji…
Który z pasterzy Kościoła, (są oni przecież “tradiditionis custodes”!), napomni O. Maciej Biskupa OP, że prawdy wiary nie stoia w sprzeczności z Objawieniem? Na łamach więzi ów dominikanin żali się, że musiał przez lata “wymuszać zaliczenie” prawdy: „Bóg jest Sędzią sprawiedliwym, który za dobro wynagradza, a za zło karze”, która – wg. współbrata św. Tomasza z Akwinu – “jest sprzeczna z nauczaniem Pawłowym. No, ale O. Biskup to persona zaangażowana w dialog ekumeniczny i dialog z judaizmem…
Gdzie biskup miejsca takiej np. pani teolog (po studiach w Warszawie, USA i Jerozolimie) Zuzanny Radzik, która pisze coś publicznie o Duszycy Świętej i tylko jeden ks. prof. Piotr Tomasik ma odwagę ją napomnieć, że jest wulgarna i bluźni, za co otrzymuje pytanie, czy „Duch Święty zawsze musi być męskoosobowo nazywany bo ma siusiaka”? Wydaje mi się, że troskę o jej duszę nieśmiertelna winien wykazać przynajmniej jej proboszcz… Chyba, że już kategoria duszy jest dla hierarchii równie enigmatyczna, co dla pani teolożki.
Gdzie są ci wszyscy strażnicy ortodoksji, (choćby tacy, jak inna pani teolog Monika Białkowska, deklarująca, że będzie “stawać jak lwica” w obronie doktryny) gdy księża Lemański i Sowa przytakują sobie na publicznym forum społecznościowym, że Kościół winien zgodzić się na in vitro? Ale owi strażnicy sami publikują tekst nieżyjącego już ks. prof. Józefa Krasińskiego z Sandomierza o tym, że in vitro jest zgodne z Objawieniem i wynikająca zeń doktryną. I kto tu tworzy sektę, chciałoby się zapytać…
Do Słowa
Zanęt, tchórzostwo, bagatelizowanie. Herezje, manipulacje, inteligencka pycha. Jedni proponują kolejny sobór (ale nie Watykański, tylko Trydencki – dobrze że nie Nicejski…), inni gotowi są spełnić każdy postulat wyrażany przez katolicki demos, a ja myślę prościej. W końcu nie mam wpływu na struktury mogące cokolwiek zwołać, czy spełniać, ani dostępu do grantów i mediów. Mam wpływ jedynie (aż) na samego siebie.
Trzeba – o banale! – wracać do Słowa… Do Ojców… Do świętych… Do proroków… Zmiana instytucji oraz mentalności może się dokonać jedynie przez nawrócenie i wejście na pokorna drogę do świętości. George Weigel, biograf św. Jana Pawła II, napisał w 2002 r. list do papieża. Poniższy fragment śmiało można odnieść do całości zjawiska katolickiego uwiądu:
Kryzys spowodowany molestowaniem seksualnym przez duchownych to zasadniczo kryzys duchowy – manifestacja niewystarczającego nawrócenia w Chrystusie: pochodzi od duchownych żyjących w intelektualnym i duchowym zakłamaniu. (George Weigel, List do Jana Pawła II, 2002)
Na kryzys duchowy odpowiedzią może być tylko duchowa walka. Odnoszę to do samego siebie, bo znam swoją grzeszność, ale również chce to odnieść do całego Kościoła. Stanowimy cząstkę duchowej rodziny, a nie partii, w której jedną ideologię można zmienić, zmodernizować, zastąpić inną, lub też bawić się w rewizjonistyczną sofistykę. Nie powinna interesować nas mądrość etapu. Wierzymy w Boga Żywego, działającego, który jest obecny, wypowiedział się w Słowie Wcielonym i w słowie Ojców! Nie jesteśmy scjentystami (ani fideistami oczywiście) ani naturalistami.
Eeech…
Synodalne recepty dla młodzieży
Póki co zajrzyjmy do tekstów synodalnych, zwłaszcza tych, które zwracają uwagę na młodzież i jej potrzeby. W polskiej Syntezie krajowej czytamy:
Co zrobić, aby nie utracić młodych ludzi, zwłaszcza tych, którzy nawet jeśli wyszli z rodzin wierzących, nie chcą dalej iść drogą Kościoła i nie identyfikują się z nim? To ci, którzy zniknęli, pozostawili puste miejsca w ławkach kościołów parafialnych. Dla wielu młodych ludzi „Kościół jest smutny”. Młodzież „nie czuje się zachęcona do uczestniczenia w życiu Kościoła”, do przyjmowania sakramentów (szczególnie bierzmowania), do których przygotowanie w opinii młodych jest źle prowadzone. „W ten sposób się nie uczestniczy, tylko «zalicza»”; „Nikt nigdy nie pokazał mi, że Kościół jest fajny, tylko wciąż mnie do wszystkiego zmuszano”; „Nie może być tak w Kościele, że kto ma szczęście, ten w nim zostaje”. Młodzi nie ukrywają, że z praktyk religijnych rezygnują z powodu braku czasu, mnożących się zajęć szkolnych i pozaszkolnych, pracy czy zajmowania się planowaniem przyszłości. Wątpią także w zasadność sakramentu pokuty. Pytają: „Dlaczego mam się spowiadać komuś, kto też grzeszy?”. Od księży oczekują autentyczności, potrzebują ich nie jako „przyjaciół”, ale kierowników i ojców duchownych. „Musimy (my – dorośli i my – księża) wysłuchać tego, co zapytani przez nas młodzi odpowiedzieli na nasze pytania, bo z udzielonych przez nich odpowiedzi wynika, że gorliwość o Kościół pożera ich często znacznie bardziej niż nas”. Młodzież niejednokrotnie otwarcie woła o większe zainteresowanie się nią w projektowaniu życia wspólnotowego, o uwzględnienie jej wrażliwości i mentalności. (Synteza Krajowa)
Ewangelia sama w sobie jest piękną i przyciągającą propozycją życia, ale brakuje nam często odpowiedniego języka, by ją przekazać młodemu pokoleniu. Duszpasterstwo młodzieżowe stanowi jedno z największych wyzwań dla naszego Kościoła lokalnego. (Synteza Warszawska)
Powszechny niepokój budzi brak obecności głosu młodych ludzi w procesie synodalnym, a także coraz częściej w życiu Kościoła. Ponowne skupienie się na młodzieży, jej formacji i towarzyszeniu jej jest pilną potrzebą, także w realizacji wniosków z poprzedniego Synodu na temat „Młodzi, wiara i rozeznanie powołania” (2018). Przy tej okazji właśnie młodzi ludzie zwrócili uwagę na potrzebę większej synodalności Kościoła w obliczu dzisiejszego przekazu wiary. Inicjatywa „Cyfrowy Synod” jest znaczącym wysiłkiem, aby słuchać młodych ludzi i oferuje nowe spojrzenie na głoszenie Ewangelii. W syntezie Antyli stwierdza się: «Ponieważ nasza młodzież doświadcza bardzo wysokiego poziomu alienacji, musimy stworzyć opcję preferencyjną dla młodych ludzi». (Dokument Roboczy dla Etapu Kontynentalnego)
Czyli co? Popracujmy nad tym, aby Kościół był mniej smutny? Nad tym, aby ktoś poczuł się “bardziej zachęcony”? Żeby było “fajnie” i “nikt do niczego nie zmuszał”? A jednocześnie księża mają być przyjaciółmi, kierownikami duchowymi i ojcami w jednym. Choć może z tym ostatnim to przesada, bo to może wywołać oskarżenia o manipulację, lub zbyt bliskie relacje i jeszcze kto poleci gdzieś na skargę… To darujmy sobie to ojcostwo i kierownictwo, a bardziej popracujmy nad „jasnością przekazu”, “uwzględnieniem wrażliwości”, no i oczywiście nad “nowym, odpowiednim językiem, będącym jednym z największych wyzwań”. Dlatego musimy stworzyć “opcję preferencyjną dla młodych”, cokolwiek by owa opcja oznaczała…
Uff…
Brzmi jak bełkot? Jak nowomowa partyjna? Jak pochwała pajdokracji?
Może ma tak brzmieć, nie wiem, ale na zdrowy rozum, wychowany na klasycznym, logicznym myśleniu i św. Tomaszu, to sensu w tym nie ma za grosz. I żeby tu nie sięgać tak wysoko, to przypomina mi się wielokrotnie cytowana opowieść śp. Ojca Jana Góry OP, którego siódmą rocznicę będziemy obchodzić 21 grudnia, o pierwszych dniach w roli duszpasterza studentów:
Na początku chciałem do wszystkich podejść na luzie. Pamiętam, jak jako młody duszpasterz podszedłem do jednej dziewuchy, klepnąłem ją w ramię i mówię: „Mów mi Dzidek, będziemy tu robić duszpasterstwo!”. A ona mi na to: „Dzidków to ja mam w klasie, ty musisz być dla nas ojcem!”. (https://wiadomosci.onet.pl/religia/z-kamieniami-na-lednice/5hkhmw)
Co by nie mówić o duszpasterzowaniu O. Jana, to jednak (mimo tego, że świetnie wpisywał się w model działacza i aktywisty) stawiał mocne wymagania, zapraszał do fizycznej pracy, ukazywał wspólny cel działań, nie obniżał moralnej poprzeczki. Nikomu się nie podlizywał i nie “ufajniał” na siłę. Używał raczej języka “wysokiego” i wysokich tonów zapraszał, gdy mówił o poezji, literaturze czy historii. Nie podążał za młodymi, ale zapraszał do podążania za sobą, wręcz wiązał ze sobą, wiedząc, że młody człowiek potrzebuje wzorca, punktu odniesienia. Był w tym realistyczny do bólu.
Tendencja wyzierająca z synodalnych propozycji, zwiastuje zupełnie inne podejście. Jest próbą reagowania powierzchownego, gdyż opiera się na fałszywych założeniach – rzeczywistość życia wiary musi być „ciekawa”; nie może być w niej elementu powinności (eufemistycznie nazywanego przymusem); argumentem przyjmowanym jako pewnik jest „brak czasu”; zmiana sposobu komunikacji uzdrowi problem. Każde z tych założeń jest fałszywe i opiera się na współczesnej papce, w jaką zmieniła się logika (tylko czemu także w Kościele! Naprawdę, „jeśli twoje światło jest ciemnością, jakże wielka to ciemność”!) oraz na antyewangelicznej wierze w prymat tego, co zewnętrzne i materialne (cielesne) nad tym, co duchowe. A przecież Pan powiedział, że tym co nas czyni nieczystymi, jest to, co z serca ludzkiego pochodzi, a nie to, co przychodzi z zewnątrz.
W ideach, jakie przebijają się przez powyższe teksty synodalne jest obecny ten sam rodzaj schorzenia, co w opisywanej powyżej fascynacji aktywizmem i sprawczością. Jest to rodzaj umiłowania tego, co zewnętrzne i po ludzku wymierne. Modnie byłoby pewnie nazwać tę postawę duszpasterską, lub pastoralną – wszak nadaje ona ton obecnemu pontyfikatowi i wieku inicjatywom z nim związanym. I tu aż się zadziwiam, że logika paradoksu z tym związanego umyka polskiej lewicy katolickiego ckiej. Przecież owa duszpasterska zewnętrzność, czy sprawczość, jest w swej istocie głęboko „klerykalna”, przynajmniej w takim rozumieniu klerykalizmu, o jakim mówi Franciszek i z jakim walczą lewicowe środowiska Kościoła. Koniecznym wydaje się przerwanie owego błędnego koła, ale uczynić to można tylko przez głęboka metanoję.
Św. Jan Chrzciciel i Wysoka Komisja
Ale zajrzyjmy do Słowa Bożego. Przyznam się, że właśnie lektura Ewangelii z III Niedzieli Adwentowej według starego (ale wbrew wszystkim i wszystkiemu, nie przestarzałego, bo wciąż rodzącego zdrowe i świeże owoce) rytu zmusiła mnie do napisania niniejszego tekstu. Oto Sanhedryn zaprasza św. Jana Chrzciciela na spotkanie ze swoją Komisją (Synodalną). Chcą usłyszeć Jana, albo sprawić, że sam poczuje się usłyszany. Jakoś interesuje ich, co mówi sam o sobie. Ciekawe, że zastanawia ich nie tyle czy orędzie, które głosi jest zgodne z dobrem i prawdą… co bardziej to, jak on sam siebie widzi. Czyżby nie dostrzegali – nie chcą dostrzec? – owoców Janowego przepowiadania? Pytają, czy jest Eliaszem, Mesjaszem… Ważne są dla nich etykietki, nazwy, desygnaty, przegródki w biurkach i wydziałach Wysokiej Rady. Ważne, aby ten niespodziewany przypadek znad Jordanu odpowiednio sklasyfikować, co by ani Rzym, ani nikt inny się nie przyczepił. Żebyśmy mogli powiedzieć: Byliśmy, rozmawialiśmy, badamy…
Jan trochę jakby nie wiedział co ma im powiedzieć. Wie, że są to żmije, drzewa do których korzeni już Pan przyłożył siekierę. Domyśla się, rozpoznaje, że ich świat, ba, cała znana im wszystkim rzeczywistość Sanhedrynu, Świątyni, składania ofiar, faryzeuszy, saduceuszy, esseńczyków, zelotów, sporów z Rzymianami, słowem to, co stanowiło o życiu codziennym, religijnym, obyczajowym i politycznym ludu Izraela w owym czasie już niedługo przestanie istnieć.
Nie minęło jedno pokolenie, góra dwa, i tak się stało.
Ale wtedy jeszcze nie mieściło się to nikomu w głowach. Jan zaś wie o sobie tylko tyle, że jest głosem, który musi wyrównać drogę Przychodzącemu. I wie, że to przyjście będzie związane z ogniem, wiejadłem, przesiewaniem i odcinaniem spróchniałych oraz nieowocujacych drzew. Wie, że przez Przyjście wszystko się zmieni.
Tylko jak to im powiedzieć? Im, którzy mają swoje, zastane wyobrażenia o tym kim jest Mesjasz, Eliasz, czym jest Prawo, kim są oni sami. Jan zna ich mentalność, zresztą nazywał im to wprost w swoich nauczaniach. Ogranicza się więc w rozmowie z nimi do niezbędnego minimum, jakby z góry wiedział, że się nie dogada. Musi tylko dać świadectwo, powiedzieć to, co BÓg chce przez niego wyłożyć nie tylko czcigodnej Jerozolimskiej Komisji, ale każdemu, kto kiedyś o tym świadectwie usłyszy.
Jam jest Głos – mówi Jan.
Mam przygotować drogę Temu, który nadchodzi, ba – już jest, już stoi między nami.
Te słowa proroka znad Jordanu są dalekim echem proroctwa, jakie wypowiedział trzydzieści lat wcześniej Archanioł Gabriel wobec zalęknionego kapłana Zachariasza, Janowego ojca.
Lecz anioł rzekł do niego: «Nie bój się Zachariaszu! Twoja prośba została wysłuchana: żona twoja Elżbieta urodzi ci syna, któremu nadasz imię Jan. Będzie to dla ciebie radość i wesele; i wielu z jego narodzenia cieszyć się będzie. Będzie bowiem wielki w oczach Pana; wina i sycery pić nie będzie i już w łonie matki napełniony będzie Duchem Świętym. Wielu spośród synów Izraela nawróci do Pana, Boga ich; on sam pójdzie przed Nim w duchu i mocy Eliasza, żeby serca ojców nakłonić ku dzieciom, a nieposłusznych – do usposobienia sprawiedliwych, by przygotować Panu lud doskonały». (Łk 1,13-17)
Jan ma “przygotować Panu lud doskonały”. Dosłownie “przygotować Panu lud, który jest przygotowany”, “dobrze usposobiony”, lub “przysposobiony”. “Doskonałość” nie oznacza tu “bezgrzeszności”, czy “perfekcyjności”, ale zgodne z wolą Bożą, właściwe usposobienie wnętrza na spotkanie z Panem.
Jak Jan to czyni? Przez wezwanie do pokuty i do nawrócenia. Nie przez nasłuchiwanie opinii ludu Izraela (to robi Sanhedryn), albo zasięganie rady specjalistów. Lud dla Pana przygotowuje się głupstwem głoszenia słowa i pokutą. Wiem, że to – paradoksalnie – trudna konstatacja. Łatwiej jest organizować „inicjatywy” mniej lub bardziej pobożne. Łatwiej jest nagrywać filmiki na Instagramie (dla wielu to wymarzony środek ewangelizacji) czy wierzyć w cudowna moc wizyt duszpasterskich, zwanych kolędą.
Jan ma skłonić serca ojców ku dzieciom. Ojcami byli także ówcześni pasterze Izraela, zajęci sobą, Prawem, polityką, wszystkim, ale nie swymi duchowymi dziećmi, którym winni zapewnić duchowy byt. I nie chodzi o to, że byli to źli ludzie, gdyż pod względem moralnym stali zapewne bardzo wysoko, czego przykładem mogą być choćby faryzeusze. Nie dali jednak pokarmu odpowiedniego dla duszy Izraela. Podobnie zachowują się dziś pasterze Kościoła, przedkładając wizję “samowychowania” duchowych dzieci, ponad obowiązki ojców w wierze.
Pustynia
A czasami trzeba wszystko przewartościować i gdzieś zniknąć. Oddalić się. Schować. Niczym Jan pójść na pustynię, choćby się to nikomu nie podobało. Przecież to tam właśnie, na pustyni (a może na pustkowiu, albo – jakby chciał ks. Wujek – na puszczy) “stało się Słowo Pańskie dla Jana, Zachariaszowego syna”. Nie w cesarskich pałacach, czy komnatach prokuratora Judei, ani nawet na pokojach arcykapłańskich, ale na pustyni. Jakby pośród wielkich tego świata (także religijnego) zabrakło miejsca na Słowo. Jakby nie miało w czyim sercu spocząć.
Bo, żeby ocalić innych, trzeba najpierw ocalić własną duszę. A ja, osobiście, wiem, że moja jest w nienajlepszym stanie.
Dlatego trzymam się myśli o tej pustyni, niczym ostatniej deski ratunku, dla skołatanego serca, które będzie niespokojne, póki nie spocznie w Nim.
I tak drżąc o własne zbawienie, pytam „Ojca, który jest w ukryciu” – kto Ci, Panie, przygotuje dzisiaj “lud doskonały”? Kto będzie miał tyle odwagi, albo może wiary, aby ni dać się zastraszyć tym, którzy budują Nowy Świat i Nowy Kościół? Kto będzie nazywał zatrute pastwiska pustych sloganów i “duszpasterskich” schematów bez życia, choć w modnym opakowaniu? Kto będzie budował wspólnoty życia oparte nie na braterstwie i humaniźmie, ale na radykalnym przylgnięciu do Trójcy Przenjaświętszej i sakramentów? A przygotowanie takiego neo-Christianitas, dusz szukających nie tyle ulg moralnych, co gotowych oddać się Ewangelii na przepadłe wymaga pracy pokoleniowej. Obecne zniszczenie duchowe jest wynikiem długiego marszu nie tylko przez instytucje, ale także przez kulturę, obyczaje, a wreszcie struktury Kościoła. Rewolucja liberalna nie była nagłym wybuchem, ale powolnym, wytrwałym i dokładnym “zakwaszaniem” społeczności. Jeśli ma być jakiś “program duszpasterski”, to idący w podobnym kierunku.
Droga Jana Chrzciciela to bezkompromisowość, radykalizm, czynienie sobie uczniów, wspólnota życia, oddanie się na przepadłe – bez kompromisów ze światem. W zerwaniu z faryzejskimi i saducejskimi schematami. W nie oglądaniu się na ludzkie opinie.
A wszystko – w ciszy pustyni.